De pastoraatsgroep en de Stichting Vrienden van de Dominicus hebben net als vorig jaar een gezamenlijk jaarthema. In 2014 was dat ‘fundament’, dit jaar ‘vensters’. Volgens de bouwkundige definitie is een venster ‘een (licht)opening in de muur van een gebouw’. De opvulling van dat gat wordt raam genoemd. Naar analogie hiervan worden ook andere ‘openingen’ wel venster genoemd. Zo zijn er klokken en enveloppen met vensters en wordt het woord gebruikt om het kader aan te duiden waarbinnen iets wordt getoond op een grafisch beeldscherm.
In de Dominicuskerk zitten veel vensters, gevuld met prachtig glas-in-lood gemaakt door de Utrechtse kunstenaar Lambert Simon. De meeste geven oudchristelijke symbolen weer, maar er zijn ook enkele ramen met Bijbelse taferelen. De moeite waard om eens goed te bekijken, net als het vele glas-in-lood in onze wijk. Dat gaan we dan ook doen dit najaar en dan kunt u ook zelf aan de slag tijdens een workshop glas-in-lood maken.
Een wezenlijk kenmerk van een venster is, dat het de scheiding vormt tussen binnen en buiten. Wat gebeurt er als je het venster open laat, het raam openzet? Is er dan nog een scheiding? Gaan binnen en buiten mengen of elkaar beïnvloeden? Deze beweging tussen binnen en buiten is een van de achterliggende gedachten geweest bij de oprichting van de Stichting Vrienden van de Dominicus. Meer specifiek: de behoefte om door middel van activiteiten op het gebied van kunst & cultuur en bezinning & spiritualiteit naar buiten te brengen wat binnen gebeurt en naar binnen te halen wat buiten leeft. Contact leggen, verbinden. In dit opzicht functioneert De Nieuwe Dominicus zélf als het ware als open venster.
Daarmee hebben we het fysieke raam achter ons gelaten. De meest gebruikelijke figuurlijke betekenis van venster is uitzicht, perspectief, de manier waarop je naar de werkelijkheid kijkt. En kijk je vanuit verschillende vensters, dan zie je steeds iets anders. Dat voorkomt een eenzijdige of door matglas vertroebelde blik. De serie Seizoenslezingen is hierop gebaseerd: één thema (nu ‘Ik en de ander’) wordt door vier mensen met verschillende achtergrond en dus vanuit een verschillend perspectief belicht. En onlangs werden we door historicus Dick de Boer meegevoerd door middeleeuws Europa. Via abt Emo liet hij ons kennismaken met een volstrekt andere wereld dan de onze, anders ook dan het beeld van de Middeleeuwen in populaire geschiedenisboeken. Het Kenniscafé, dat al dertien keer is gehouden, biedt een venster op wetenschap en wetenschappers. Hoogleraren uit de wijk vertellen over hun werk, over de nieuwste ontwikkelingen, maar ook over hun motivatie.
Ook in de theologie wordt venster als metafoor gebruikt. Maria wordt wel aangeduid als fenestra coeli, venster van de hemel, vanwege de rol die zij speelde in de verlossing van de mensheid. In de middeleeuwse iconografie verwijst venster vaak naar de maagdelijke geboorte van Jezus. Kijk maar eens naar schilderijen van de annunciatie. Terwijl Maria van een engel hoort dat ze moeder wordt, is in de achtergrond vaak een venster te zien waar een zonnestraal doorheen komt. Zoals het licht door het venster gaat zonder het glas te breken, ontving Maria Jezus in haar schoot. Ook in de moderne kunst spelen vensters soms een rol. Dat zal kunsthistorica Marian van Caspel ons in oktober laten zien.
Edith Stein schreef eens: ‘Licht dringt door het venster van de ziel / in ons binnenste / en straalt terug in onze omgeving’. De gedachte dat ogen de vensters zijn van de ziel, is het uitgangspunt van de begeleide meditatie van dit voorjaar.
Muziek biedt geen ander perspectief, maar belichaamt een andere dimensie. Volgens de oude Grieken werd de universele harmonie van de kosmos op de meest perfecte wijze tot uitdrukking gebracht in de banen van de planeten (sferen) en de muziek die zij voortbrachten. Middeleeuwers waren erg nieuwsgierig naar de klanken van die kosmische muziek en ontwikkelden er allerlei theorieën over. Aangezien in het aardse het hemelse wordt weerspiegeld, veronderstelden sommige muziektheoretici dat de aardse kerkmuziek wel gelijk zou zijn aan de klank van hemelse engelenkoren. U moet dat zelf maar eens komen beoordelen, bijvoorbeeld op 1 april, als in de Dominicuskerk het Stabat Mater van Pergolesi wordt uitgevoerd. Maar in de Dominicus klinkt ook wereldse muziek, zoals de Aïda van Verdi, op 11 april. Mooie muziek, dramatisch verhaal, bijzondere enscenering, oriëntaalse dansen. Interessant is dat deze opera tevens laat zien hoe men in de negentiende eeuw naar het Oude Egypte keek.
Dit zijn maar enkele voorbeelden uit het programma. Wilt u weten wat voor vensters we nog meer voor u openen, geef u dan op voor de digitale nieuwsbrief van de Stichting Vrienden van de Dominicus.
Anja van Leusden
voorzitter
Stichting Vrienden van de Dominicus
Palestrinastraat 1, 3533 EH Utrecht
Bankrekening NL90RABO0115783067
info@vriendenvandedominicus.nl
